Uniknięcie samowoli budowlanej nie jest trudne, natomiast kary, jakie przewidują za nią przepisy, mogą być bardzo dotkliwe. Czym jest samowola budowlana, jakie grożą za nią kary i czy można ją zalegalizować?
Czym jest samowola budowlana?
W Prawie budowlanym nie ma precyzyjnej definicji samowoli budowlanej. Ten termin stosuje się do obiektów, które zostały zbudowane, rozbudowane lub zmodernizowane bez uprzedniego uzyskania wymaganych zgód lub pozwoleń albo bez wykonania zgłoszenia – w zależności od tego, co mówią przepisy.
Samowolą budowlaną będzie więc budowa obiektu:
- bez zgłoszenia,
- przed uzyskaniem wymaganych zgód czy pozwolenia na budowę,
- pomimo uzyskania sprzeciwu do zgłoszenia / pozwolenia.
Co ważne, samowolą budowlaną jest nie tylko postawienie obiektu, ale też prowadzenie prac budowlanych bez spełnienia warunków wynikających z przepisów.
Jak uniknąć samowoli budowlanej?
Odpowiedź jest prosta: aby uniknąć samowoli budowlanej, przed wykonaniem jakichkolwiek prac należy zapoznać się z aktualnymi przepisami prawa budowlanego – i, oczywiście, zastosować się do nich.
Tylko niektóre prace budowlane wymagają uzyskania pozwolenia lub zgody, wiele z nich wiąże się wyłącznie z koniecznością zgłoszenia, więc dotrzymanie przepisów nie wiąże się z dużym wysiłkiem, tymczasem kary za samowolę budowlaną mogą być dotkliwe. Dodatkowo nowelizacja prawa budowlanego w 2020 zmniejszyła liczbę możliwych prac, które trzeba zgłaszać. Mimo to zawsze warto dokładnie przeanalizować obowiązujące przepisy, ponieważ nawet jeśli w planach mamy takie działanie jak przebudowa ogrodzenia z drewnianego na betonowe (przypomnijmy: nie jest to remont, ale przebudowa, gdyż zmianie ulegną parametry ogrodzenia, a jego postawienie będzie wymagało bardziej zaawansowanych prac, łącznie z prawdopodobną koniecznością wykonania szalunków), to choć przebudowa nie wymaga zgłoszenia, to jednak przepisy mogą się zmienić, mogą też pojawić się inne okoliczności, w których zgłoszenie będzie jednak konieczne.
Samowola budowlana – kary
Kiedyś samowola budowlana mogła oznaczać dla inwestora nawet karę pozbawienia wolności do 2 lat. Obecnie jedyną karą za samowolę budowlaną jest grzywna, ale potrafi być ona wysoka. Przepisy mówią, że tego typu naruszenie prawa budowlanego może być obłożone karą od 50 tysięcy do nawet 1 miliona złotych. Można jednak próbować starać się o umorzenie postępowania z powodu niewiedzy oraz niskiej szkodliwości społecznej czynu.
Legalizacja samowoli budowlanej
Istnieje możliwość zalegalizowania samowoli budowlanej. W tym celu należy zgłosić do nadzoru budowlanego wniosek o legalizację oraz wnieść opłatę legislacyjną, a także dostarczyć dokumenty potwierdzające, że stawiany obiekt jest zgodny z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego bądź warunkami zabudowy terenu.
Jeśli proces legalizacji dotyczy samowoli budowlanej postawionej przed 1995 rokiem (musi być to potwierdzone dokumentami), nie trzeba ponosić kosztów opłaty legislacyjnej, konieczne jest natomiast wykonanie ekspertyzy stanu technicznego budynku – nie może stanowić on zagrożenia dla ludzi.